Pochwała ma miejsce wtedy, gdy mówisz dziecku, że podoba Ci się to, co robi lub jak się zachowuje – na przykład: „Świetna robota”, „Dobra robota” lub „To wspaniałe”.
Pochwały wzmacniają pewność siebie i poczucie własnej wartości dziecka.
Stosując pochwały, pokazujesz dziecku, jak myśleć i mówić o sobie pozytywnie. Pomagasz dziecku nauczyć się rozpoznawać, kiedy robi coś dobrze i czuć się dumnym z siebie.
Dzieci w różnym wieku można chwalić za różne rzeczy. Młodsze dziecko można pochwalić za dzielenie się z innymi lub za opuszczenie parku, gdy zostanie o to poproszone. Nastoletnie dziecko można pochwalić za to, że wróciło do domu o umówionej porze lub że zaczęło odrabiać lekcje bez przypomnienia.
Pochwała opisowa to taka, w której mówisz dziecku, co dokładnie mu się podoba. Na przykład: „Podoba mi się, że znalazłeś miejsce na wszystko w swoim pokoju”. Dzięki temu dziecko rozumie, co dokładnie zrobiło dobrze. Jest to również bardziej autentyczna pochwała niż ta niespecyficzna, typu: „Jesteś dobrym chłopcem”.
Zachęta: pochwała za wysiłek
Zachęta to pochwała za wysiłek – na przykład: „Ciężko pracowałeś nad zadaniem domowym z matematyki – dobra robota”. Chwalenie za wysiłek może zmotywować dziecko i zachęcić je do dalszych starań.
Zachętę można stosować także przed wykonaniem przez dziecko jakiejś czynności. Na przykład: „Pokaż mi, jak dobrze potrafisz odłożyć swoje zabawki na miejsce” lub „Wiem, że denerwujesz się przed egzaminem, ale ciężko się uczyłeś. Bez względu na to, jak wypadnie, dałeś z siebie wszystko”.
Niektóre dzieci, zwłaszcza te, które są mniej pewne siebie niż inne, potrzebują więcej zachęty niż inne. Kiedy pochwała koncentruje się na wysiłku, dzieci z większym prawdopodobieństwem uznają, że staranie się jest dobre samo w sobie. Jest też bardziej prawdopodobne, że będą nadal próbować i będą optymistycznie nastawione, gdy staną przed wyzwaniem.
Nagrody: czym są
Nagroda jest konsekwencją dobrego zachowania. Jest to sposób na powiedzenie „Dobra robota” po tym jak dziecko zrobiło coś dobrego lub dobrze się zachowało. Może to być smakołyk, niespodzianka lub dodatkowy przywilej. Na przykład w nagrodę za utrzymanie porządku w pokoju można pozwolić dziecku wybrać, co będzie na obiad.
Stosowanie pochwał, zachęt i nagród w celu zmiany zachowania
Dzieci są bardziej skłonne do powtarzania zachowań, za które otrzymują pochwałę lub zachętę. Oznacza to, że można używać pochwał i zachęt, aby zmienić trudne zachowania i zastąpić je pożądanymi.
Pierwszym krokiem jest obserwowanie, kiedy dziecko zachowuje się w pozytywny sposób lub podejmuje wysiłek. Kiedy to zauważysz, natychmiast zwróć uwagę dziecka i powiedz mu dokładnie, co Ci się podobało – na przykład: „Podobało mi się, jak czekałaś na swoją kolej, żeby pobawić się tą zabawką. Dobra robota” lub „Bardzo ciężko pracujesz nad swoimi ćwiczeniami. Myślę, że będziesz świetny na zawodach!”.
Na początku możesz chwalić za każdym razem, gdy widzisz dane zachowanie lub wysiłek. Kiedy zdarza się to częściej, możesz chwalić lub zachęcać mniej.
Nagrody mogą sprawić, że pochwała i zachęta będą działać lepiej. Kiedy więc chwalisz lub zachęcasz dziecko do zachowania, a następnie nagradzasz je, istnieje większe prawdopodobieństwo, że zachowanie to powtórzy się.
Najlepiej nie nadużywać nagród. Jeśli trzeba ich często używać, może pomóc ponowne przemyślenie sytuacji. Czy są jakieś inne strategie, których można spróbować, aby zachęcić do pożądanego zachowania? A może dane zadanie lub zachowanie jest dla dziecka zbyt trudne?
Wskazówki dotyczące stosowania pochwał, zachęt i nagród
Pomóż dziecku rozpoznać, kiedy dobrze się spisało i zachęć je do dobrego zachowania, korzystając z tych wskazówek:
- Kiedy czujesz się dobrze z dzieckiem, powiedz to. Sprawdź, czy możesz codziennie przekazać dziecku kilka słów zachęty. Małe rzeczy, które powiesz, mogą z czasem nabrać dużego znaczenia dla Twojego dziecka.
- Szukaj niewerbalnych sposobów chwalenia lub zachęcania dziecka. Kciuk w górę, uśmiech lub przybicie piątki mogą być skutecznym sposobem na pokazanie dziecku, że jesteś pod wrażeniem jego zachowania lub wysiłków.
- Zaskocz dziecko nagrodą za dobre zachowanie. Na przykład: „Dzięki za pozbieranie zabawek – chodźmy do parku świętować”.
- Zwracaj uwagę na małe zmiany i sukcesy. Zamiast czekać, aż dziecko zrobi coś doskonale, aby dać komplement, staraj się chwalić każdy wysiłek lub poprawę.
- Staraj się bardziej chwalić niż krytykować. Spróbuj pochwalić dziecko pięć razy za każdy raz, kiedy powiesz coś negatywnego.
- Chwal swoje dziecko za jego mocne strony i zachęcaj je do ekscytowania się własnymi zainteresowaniami. Pomoże to dziecku rozwinąć poczucie dumy i pewności siebie.
- Staraj się, aby pochwała była adekwatna do zachowania. Jeśli pochwała jest przesadzona, dziecko może w nią nie uwierzyć.
- Stosuj pochwały i nagrody w sposób dostosowany do wieku dziecka. Na przykład nastolatkowie mogą nie chcieć być publicznie chwaleni za swoje wysiłki, podczas gdy maluchy mogą uwielbiać być wyróżniane.